The Beatles Polska. Info.

Jak Yoko Ono poznała Johna Lennona w Indica Gallery w 1966 roku

2025-03-25,  autor: kasia  
[...powrót do newsów]

Fragment o spotkaniu Yoko Ono z Johnem Lennonem pochodzi z książki "Yoko" - nowej biografii Yoko Ono autorstwa Davida Sheffa. Książka ukazała się 25 marca nakładem wydawnictwa Simon and Schuster.

14 września 1966 roku w International Times zapowiedziano wystawę „Obrazów-Instrukcji” (Instruction Paintings) autorstwa Yoko Ono, opisanej jako „urodzona w Japonii amerykańska artystka”. Wydarzenie miało miejsce w Indica Gallery (6 Mason’s Yard, St. James, Londyn), której współwłaścicielem był artysta John Dunbar.

Wystawa, zatytułowana „Niedokończone obrazy i obiekty Yoko Ono”(Unfinished Paintings and Objects by Yoko Ono), prezentowała zarówno prace, które Yoko pokazywała już w przeszłości, jak i nowe dzieła.

Wśród nich znalazły się „Obraz do deptania” (Painting to Be Stepped On) oraz „Obraz do kolorowania” (Add Colour Painting). Ten drugi składał się z białych drewnianych paneli, które odwiedzający mogli sami pomalować (pędzle i puszki z farbą czekały obok na białym krześle).

Inną pracą był „Wieczny Czas” (Eternal Time) – ustawiona na piedestale wersja „Zegara” (Clock Piece). Miał on tykającą wskazówkę sekundową, ale brakowało mu wskazówek minutowej i godzinowej.

Instalacja „Sky TV” (Telewizja Niebo) wykorzystywała telewizor z zamkniętym obiegiem (closed-circuit TV), aby „wnieść niebo” do galerii (dzięki kamerze ustawionej na dachu i skierowanej ku niebu).

Z kolei „Obraz do uścisku dłoni” (Painting to Shake Hands), znany też jako „Obraz dla tchórzy” (Painting for Cowards), opierał się na instrukcji: „Wywierć dziurę w płótnie i wysuń przez nią rękę od tyłu. W tej pozycji przyjmuj gości. Uściśnij dłonie i rozmawiaj za pomocą rąk”.

Yoko stworzyła zestaw szachów składający się z całkowicie białej szachownicy – na której wszystkie pola były białe – i wyłącznie białych figur. Został on wystawiony na białym stole, przy którym stała para białych krzeseł. (Później artystka zmieniła tytuł pracy z „Biały Zestaw Szachów” na instrukcję: „Graj z zaufaniem”. W 1987 roku Yoko wysłała zestaw „Graj z zaufaniem” prezydentowi USA Ronaldowi Reaganowi oraz Michaiłowi Gorbaczowowi, sekretarzowi generalnemu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W kontekście zimnej wojny znaczenie tej pracy było znacznie mniej błahe i niosło jasne przesłanie: Wojna jest bezsensowna; wszyscy jesteśmy tacy sami, a aby osiągnąć pokój, musimy sobie nawzajem zaufać).

Inna praca, zatytułowana „Zapomnij o tym” (Forget It), miała formę igły do szycia. Dzieło to realizowało się poprzez instrukcję zawartą w tytule. „Kiedy daję instrukcję «Zapomnij o tym», już nigdy nie możesz o tym zapomnieć” – wyjaśniała Yoko.

Z kolei „Praca do Naprawy 1” (Mending Piece 1) była rozbitą filiżanką „do naprawienia w myślach”. Była to jedna z wielu „prac do naprawy” stworzonych przez artystkę, inspirowanych japońską sztuką kintsugi. Polega ona na naprawianiu pękniętej ceramiki złotem lub innymi metalami, by w ten sposób celebrować niedoskonałości, zamiast je ukrywać. W tej konkretnej wersji praca składała się z rozbitej porcelanowej filiżanki wystawionej obok tubki kleju. Instrukcja do późniejszej wersji „Pracy do Naprawy” (Mend Piece) objaśniała dzieło w następujący sposób: „Masz za zadanie naprawić filiżankę. Może ci się wydawać, że naprawiasz tylko filiżankę, ale w rzeczywistości naprawiasz coś w swoim wnętrzu”.
Wspomagana przez Tony’ego Coxa, studentów sztuki i asystentów galerii zwerbowanych przez Dunbara, Yoko pracowała nad tymi i innymi dziełami. 7 listopada 1966 roku nadawała wystawie ostatnie szlify, gotowa na otwarcie następnego dnia.

Kilka dni wcześniej Dunbar wpadł na Johna Lennona i opowiedział mu o wystawie, którą organizował w Indica. Wspomniał o „Pracy z workiem” (Bag Piece) Yoko – ludzie mieli wchodzić do ogromnego worka i robić... cokolwiek zechcą. John przyjął zaproszenie Dunbara i pojawił się w Indica wieczorem, w przeddzień otwarcia wystawy Yoko.

Nie była zadowolona, że Dunbar wpuścił kogoś wcześniej. Co on tu robi? pomyślała.

„Miejsce nie było jeszcze tak naprawdę otwarte, ale John Dunbar, właściciel, był cały spięty, w stylu: «Milioner przyszedł coś kupić»” – wspominał John. „Miotał się jak szalony. A ja patrzę na te rzeczy. Jest tam kilka gwoździ na plastikowym pudełku. Potem spoglądam i widzę jabłko na podstawce – świeże jabłko na podstawce z notatką «Jabłko». Pomyślałem sobie: To jakiś żart, całkiem zabawne. Zaczynałem dostrzegać w tym humor”.

John zapytał Dunbara: „Ile kosztuje to jabłko?”. „Dwieście funtów”. „Naprawdę? Ach, rozumiem. A ile kosztują te pogięte gwoździe?”.
Wtedy Dunbar przyprowadził Yoko i przedstawił ją Johnowi. John czekał, aż coś się wydarzy – jakieś wydarzenie, te worki, o których mu powiedziano. „Gdzie są ci ludzie w worku, no wiesz? Cały czas myślałem o tym, czy miałbym odwagę wejść do worka z kimkolwiek. No wiesz, nie wiesz, kto będzie w tym worku”.

W końcu zapytał: „No więc, jakie jest to wydarzenie?”. W odpowiedzi Yoko podała mu kartę, na której napisane było „Oddychaj”. John powiedział: „Masz na myśli—” i zadyszał. Yoko odparła: „To wszystko, załapałeś”. Załapałem! pomyślał John.

John ponownie skierował uwagę na jabłko na podstawce. Chwycił je i ugryzł. Yoko była zszokowana i zdenerwowana. Ta praca dotyczyła cyklu życia – jabłko miało zgnić i ostatecznie się rozpaść. Nie przyszło jej do głowy, że ktoś mógłby ugryźć jej rzeźbę. Chociaż była urażona, zaimponowała jej też jego zuchwałość.

John chciał coś zrobić. Zobaczył drabinę sięgającą sufitu, z którego zwisała lupa. „Wszedłem po drabinie, chwyciłem lupę i zobaczyłem tam [na suficie] maleńki napis”. Kiedy ktoś, chwiejnie balansując na szczycie drabiny, patrzył na sufit przez szkło powiększające, mógł odczytać – napisane maleńkim druczkiem – słowo „tak”.

To maleńkie „tak” zrobiło na Johnie ogromne wrażenie. „Cóż, cała tak zwana sztuka awangardowa w tamtym czasie i wszystko, co uchodziło za interesujące, było negatywne. To całe rozwalanie pianina młotkiem, niszczenie rzeźb – nudne, negatywne gówno. Wszystko było anty-, anty-, anty-. Anty-sztuka, anty-establishment. I właśnie to jedno «tak» sprawiło, że zostałem w galerii pełnej jabłek i gwoździ, zamiast po prostu wyjść i powiedzieć: «Nie kupię żadnego z tych bzdetów»”.

Gwoździe, o których mówił John, były częścią innej pracy: „Obrazu do wbijania gwoździ” (Painting to Hammer a Nail). Ta wersja dzieła, które Yoko wymyśliła pięć lat wcześniej, miała formę białego drewnianego panelu wiszącego na ścianie. Młotek zwisał na łańcuchu, a na krześle pod deską stała puszka z gwoździami. John zapytał, czy mógłby wbić gwóźdź w deskę, ale Yoko odmówiła.

Yoko żartowała z tego później: „Widzisz, to takie symboliczne – dziewicza deska – i mężczyzna, który ma wbić w nią gwóźdź”. Dunbar posłał Yoko znaczące spojrzenie i rzucił: „Pozwól mu wbić gwóźdź”. John zauważył później, że Dunbar prawdopodobnie myślał: Jest milionerem, może to kupi. Ale Yoko bardziej zależało na tym, jak praca wygląda, niż na jej sprzedaży. Yoko i Dunbar odbyli krótką naradę, po czym artystka odwróciła się do Johna i powiedziała: „Okej, możesz wbić gwóźdź za pięć szylingów”.
„Cóż, w takim razie dam ci wyimaginowane pięć szylingów i wbiję wyimaginowany gwóźdź” – odparował John.

„I to był moment, w którym naprawdę się spotkaliśmy” – powiedział. „Wtedy nasze spojrzenia się skrzyżowały, ona zrozumiała i ja zrozumiałem”.

Wystawa w Indica otworzyła się zgodnie z planem, ze świeżym jabłkiem zastępującym to, które nadgryzł John. Przez galerię przepływał błyszczący tłum pięknych ludzi, oglądając prace i wykonując instrukcje Yoko. Na zewnątrz, na Mason’s Yard, trwała impreza.

Wystawa w Indica była czynna przez dwa tygodnie. W tym czasie Yoko bywała w galerii niemal codziennie i często organizowała wydarzenia, w tym „Pracę z workiem” (Bag Piece), podczas której ona, Tony i inni wchodzili do worków. (John przegapił swoją szansę, ale miał wejść do worka później).
„[Wystawa] była świetną zabawą, ale nie przyniosła żadnych pieniędzy” – podsumował Dunbar. „Nie sprzedała się ani jedna praca”.