The Beatles Polska. Info.

Rozpoczynają się sesje nagraniowe do LP Revolver: Tomorrow Never Knows

1966-04-06,  autor: joryk  
[...powrót do newsów]

Po ostatnich nagraniach do LP Rubber Soul, które odbyły się 11 listopada 1965 roku, Beatlesi nie pojawili się w studio nagraniowym przez prawie pięć miesięcy. Wreszcie przyszła pora na nagranie nowej płyty. Na pierwszy ogień poszła piosenka "Tomorrow Never Knows".

Komponowanie
John Lennon 1980: "Leary był jednym z tych, którzy kręcili się w okolicy i mówili 'weź to, weź to, weź to'. No i zrobiliśmy to według tych jego instrukcji z tej książki o tym 'jak odlecieć'. Zrobiłem tak, jak radził w książce i potem napisałem piosenkę Tomorrow Never Knows. To była prawie pierwsza piosenka o kwasie: 'odłóż myśli, poddaj się nicości' i całe to gówno, które Leary ściągnął z tybetańskiej książki umarłych (The Tibetan Book Of The Dead). (...) George Martin twierdził, że byłem wkręcony w 'The Book Of The Dead' ale ja w życiu nie widziałem jej na oczy. Spotkałem się tylko z tymi psychodelicznymi sprawami, które kolportował Timoty Leary".

Lennon miał na myśli książkę "The Psychedelic Experience: A Manual Based On The Tibetan Book Of The Dead", która ukazała się w sierpniu 1964 roku jako wspólne dzieło Timothy Leary, Ralpha Metznera i Richarda Alperta. Leary był siedem miesięcy w Himalajach i studiował Tybetański Buddyzm u Lamy Govind. Leary zachwalał tybetańską 'Księgę Śmierci', jako biblię buddyzmu i tłumacząc, że jest ona nie tyle księgą śmierci lecz raczej księgą umierania, przy czym umiera właściwie nie ciało lecz tylko ego człowieka. Koncepcją Buddyzmu jest bowiem nicość i osiąganie nicości (pustki). Część książki Leary'ego 'Instructions For Use During a Psychedelic Session' wyjaśniała, jak doświadczyć tej pustki podczas sesji z lekarstwami psychodelicznymi.

Paul McCartney: "To właśnie była nasz piosenka o LSD, a nie żadne tam 'Lucy In The Sky With Diamonds'. Poza tym prawdopodobnie nic więcej o LSD nie napisaliśmy."

Ostatnie zabawy z ziołem dostarczały Lennonowi natchnienia w postaci w postaci piosenki "Girl". Eksperyment z LSD zaowocował "Tomorrow Never Knows". Czy to była zmiana na lepsze?

Paul McCartney (Many Years From Now): "Pamiętam, kiedy John przyszedł do mieszkania Briana Epsteina na 24 Chapel Street w Belgravia. Zebraliśmy się wtedy wszyscy razem pierwszy raz po długiej przerwie. George Martin też tam był, więc pojawiła się okazja do pokazania co napisaliśmy na nowy album.
John wziął gitarę i zaczął śpiewać swój utwór 'Tomorrow Never Knows'. Ta piosenka opierała się na jednym akordzie. To był efekt naszych zainteresowań muzyką hinduską. Czy zdajecie sobie sprawę, że tam nie ma zmiany akordów? To tak, jakby wszystko grać w E-dur. To bardzo odległe od tego, co robiliśmy do tej pory ale zaczęliśmy chłonąć te wszystkie fajne nowości." (...)
"Jest jedna taka rzecz za bardzo którą cenię George'a Martina. Słuchając wtedy tego, co grał John, powinien powiedzieć 'Cholera ciężka, to jest okropne!' Tymczasem powiedział 'Hmmm, Rozumiem, tak. Hmm hmm.' On zawsze był ciekawy w jakim kierunku podążymy, a w myślach już kombinował - jakby to przystosować do pojawienia się na płycie. On nam wtedy zaufał, że będziemy wiedzieć, co z tym zrobić, mimo, że ten materiał daleko wykraczał poza jego wyobrażenia."

Tytuł
Pierwszym tytułem utworu miał być "The Void" ale uznano, że będzie miał zbyt dużą głębię filozoficzną, jak na piosenkę. Wzięto więc jedno z powiedzonek Ringo Starra.
George Harrison: "Ringo często mówił niegramatycznie, co nas bardzo śmieszyło."
Ringo Starr: "Szybciej myślałem, niż mówiłem. Zaczynałem zdanie na jakiś temat, a tymczasem myśli wybiegły w przód i początek zdania kłócił się z zakończeniem. Tomorrow Never Knows było takim zdaniem. Nie pamiętam, skąd się wzięło."
Niektórzy są zdania, że zdanie wzięło się z przyjęcia w ambasadzie angielskiej, podczas pierwszej podróży do Stanów. Ringo ucięto wtedy znienacka kosmyk włosów. Beatlesi opowiadali o tym zdarzeniu w 1964 roku w telewizji BBC podczas wywiadu z Davidem Colemanem:
Ringo: "Rozmawiałem właśnie, miałem wywiad i [kiedy ucięto mi włosy] rozejrzałem się dookoła, a tam jakieś 400 ludzi stoi i się uśmiecha. No więc wiesz, co możesz w takiej sytuacji powiedzieć?"
John: "No, co możesz powiedzieć?"
Ringo: "Jutro nic nie wiadomo" (Tomorrow never knows).


Nagrywanie
Studio Three, EMI Studios, London (8.00pm-1.15am)
"Mark I" (roboczy tytuł "Tomorrow Never Knows") (John Lennon/Paul McCartney) (takes 1-3)
Kolejne sesje miały miejsce 7 kwietnia (Studio 3) oraz 22 kwietnia (Studio 2)

Dźwiękowcy: George Martin (producer), Geoff Emerick (engineer), Phil McDonald (2nd engineer)
Po raz pierwszy w roli pierwszego inżyniera dźwięku pracuje z Beatlesami Geoff Emerick. Poprzedni inżynier Norman Smith awansował na stanowisko producenta i zajął się Pink Floydami.

"Pierwszy dzień w pracy był ciężki - wspomina Emerick. Do reżyserki wszedł John i oświadczył, że chce aby wokal brzmiał, 'jak Dalajlama śpiewający na szczycie góry znajdującej się mile stąd'. Po tych słowach George'a Martina zatkało."
George Martin: "W pierwszej chwili zacząłem się zastanawiać, kiedy odlatuje pierwszy samolot do Tybetu."

Geoff Emerick: "Kiedy George odzyskał mowę, powiedział, wbijając we mnie wzrok - 'taaak, owszem, jestem pewien, że Geoff i ja damy radę tak to zaaranżować'. Miało to oznaczać tylko tyle, że to ja osobiście jestem za to odpowiedzialny. Ogarnęła mnie panika. Na szczęście miałem kilka minut czasu, żeby się zastanowić, bo John zdecydował najpierw nagrać utwór z gitarą."

Emerick wymyślił przetworzenie głosu Johna przez system wirujących głośników, który mieli w syntezatorze hammonda, stojacym w studio (Leslie System). Dało to świetny efekt, który słyszymy w Take 2. Lennonowi spodobało się zarówno brzmienie, jak i sama idea. Zaproponował nawet, żeby rozstawić mikrofony dookoła, a on sam będzie wirował i śpiewał podwieszony na linach u sufitu. W końcu do tego jednak nie doszło.

Wiele kolejnych dni poświęcono na aranżację utworu. Beatlesi nagrywali między innymi pętle taśmowe. Na ich pomysł wpadł McCartney, wykręcając z domowego magnetofonu głowicę kasującą. Nasycał taśmę różnymi, nakładającymi się dźwiękami, aż uzyskał odpowiednio dziwne brzmienie. Wszyscy Beatlesi przynieśli do studia całą siatkę zapętlonych taśm, z których Emerick wybrał pięć sztuk (podobno wszystkie od Paula, choć na piątej ewidentnie słychać sitar).
Krytyk muzyczny Ian MacDonald zidentyfikował wszystkie pętle. Dzięki temu możemy się na przykład dowiedzieć, że pierwsza z nich (zaczynająca się w ósmej sekundzie) to przetworzony śmiech McCartneya pod tytułem "'seagull'/'Red Indian'". W każdym razie krytyka muzyczna poświęciła pętlom sporo uwagi, podkreślając innowacyjność zespołu i doszukując się w nich wpływu na Beatlesów niemieckiego muzyka Stockhausena (tego od muzyki konkretnej) oraz Johna Cage'a.

Pętle muzyczne są nie tylko tłem utworu ale tworzą też solo instrumentalne. Dodatkowo, Ian MacDonald ("Revolution In The Head") twierdzi, że ta instrumentalna część utworu zawiera fragment partii gitarowej Paula nagranej dla 'Taxman'. Solówka Paula jest obniżona o ton, ucięta i odtworzona od tyłu.

George Martin: "Tommorow Never Knows było wielką innowacją. Zwykło się mówić się, że John i Yoko byli awangardowi, ale tak naprawdę, w tym czasie najbardziej awangardowy był Paul. Był on wsłuchany w Stockhausena, Cage'a oraz wszystkich tych pozostałych awangardowych artystów, podczas gdy John żył wygodnym podmiejskim życiem w Weybridge."

Skomplikowanym problemem okazało się przeniesienie pętli na taśmę matkę. W tym celu użyto magnetofony z całego budynku. Były one połączone razem kablami biegnącymi w ścianach. Ściągnięto wszystkich dostępnych pracowników, wszyscy ubrani w białe kitle. Przed każdym magnetofonem postawiono inżyniera z ołówkiem lub szklanką aby dociskać luźną pętlę taśmy do głowicy magnetofonu studyjnego. Dźwięki z tych wszystkich magnetofonów kierowano na konsolę w reżyserce George'a Martina. Na dole w studio stali Beatlesi i krzyczeli do swojej reżyserki: 'teraz dajcie nam dźwięk mew', 'teraz dajcie mellotron', itd. Na ten sygnał George Martin przesuwał odpowiedni suwak na konsoli, a żądany dźwięk, przesyłany z któregoś odległego magnetofonu, ukrytego w czeluściach EMI stawał się słyszalny i nagrywał się na taśmę matkę.

Pomysłem Paula był również sposób gry na perkusji - bardzo podobny do tego z "Ticket To Ride". Z kolei Emerick zmienił brzmienie perkusji.
Geoff Emerick: "Perkusja ciągle mi jakoś tak dzwoniła i brzęczała. Nic nikomu nie mówiąc, zszedłem na dół i zmieniłem ustawienie mikrofonów przy tomach i talerzach. Włożyłem też do bębna taktowego wełniany sweter z napisem 'eight arms to hold you', który został z ostatniego filmu Beatlesów. Mikrofon przed bębnem ustawiłem tak, że prawie dotykał membrany i był skierowany lekko w dół.
Kiedy zaczęli grać, Ringo krzyknął: 'Coś ty do diabła zrobił z moją perkusją? Brzmi fantastycznie!' "

Drugim wokalnym życzeniem Johna (obok głosu Dalajlamy) było aby w tle śpiewało tysiąc mnichów. Tego życzenia nie spełniono ...ale w zamian za to John dostał maszynę do dublowania wokalu.
Beatlesi (a szczególnie Lennon) bardzo często nagrywali swoje ścieżki wokalne podwójnie. Śpiewali dwa razy i nakładali ścieżki na siebie. Głos był wtedy mocniejszy. Zabierało to jednak dużo czasu. W końcu, pracujący z nimi inżynier Ken Townsend wymyślił ADT. Było to urządzenie nagrywające wokal na dwie osobne taśmy, przy czym można było zmienić prędkość jednej z nich i otrzymać wrażenie, że śpiewają dwie osoby. Praktycznie wszystkie piosenki z Revolvera zostały nagrane w ten sposób.

Kolejna seria nakładek dotyczyła tambury, tamburyna i organów.

* John Lennon - Lead Vocals, Organ (Hammond RT-3 w/ Leslie 145 cabinet)
* Paul McCartney - Bass Guitar (1964 Rickenbacker 4001S), Backwards Lead Guitar (1962 Epiphone ES-230TD Casino), Piano (1964 Challen upright), tape loops
* George Harrison - Rhythm Guitar (1961 Sonic Blue Fender Stratocaster), tamboura, tape loop (?)
* Ringo Starr – Drums (1964 Ludwig Super Classic Black Oyster Pearl), tambourine

Ciekawostki muzyczne
1) Piosenka ma praktycznie jeden akord - C dur wyznaczony przez dźwięk tambury George'a Harrisona. W niektórych momentach jednak tonacja schodzi na B minor (czyli polskie h-moll). Dzieje się tak na przykład podczas śpiewania "It is not dyinnnng…". Mimo wszystko piosenkę obwołano pierwszym utworem pop nagranym na jednym akordzie.

2) Piosenka nie ma refrenu. Zwrotki są przedzielone sekcją solo instrumentalnego (zapętlone taśmy) w układzie: wstęp - zwrotka - zwrotka -zwrotka -solo instrumentalne -zwrotka -zwrotka -zwrotka -zwrotka - wyciszenie.

Ocena
W opinii większości odbiorców piosenka jest bardziej psychodelicznym eksperymentem niż kolejnym przebojem Beatlesów. Lennona nie interesowało, co powiedzą odbiorcy, a zespół skupił się prawie wyłącznie na pracy w studio i technikach nagraniowych.

Tekst

Turn off your mind relax and float down stream It is not dying, it is not dying Lay down all thoughts, surrender to the void, It is shining, it is shining. Yet you may see the meaning of within It is being, it is being Love is all and love is everyone It is knowing, it is knowing And ignorance and hate - MAY - mourn the dead It is believing, it is believing But listen to the colour of your dreams It is not leaving, it is not leaving So play the game "Existence" to the end Of the beginning, of the beginning

Wyłącz umysł, odpręż się i niech cię poniesie prąd strumienia To nie jest umieranie, to nie jest umieranie Złóż wszystkie myśli, poddaj się pustce, Ona świeci, ona świeci Że możesz dostrzec znaczenie tego, co wewnątrz To jest bycie, to jest bycie Że miłość jest wszystkim i miłość jest każdym To jest wiedza, to jest wiedza A niewiedza i nienawiść mogą opłakiwać zmarłych To jest przekonanie, to jest przekonanie* Ale wsłuchaj się w kolor swoich snów Nie jest żywy, nie jest żywy** Albo graj w grę "Istnienie" do końca początku, końca początku

Tłumaczenie pochodzi z tekstowo.pl Dołączam objaśnienia gwiazdek:
*"believing" nie odnosi się tu do "wiary" w sensie chrześcijańskim, ale do "przekonania" (ang. "I believe" często znaczy po prostu "ja uważam, że.")
**mówiąc w największym uproszczeniu, w "Tybetańskiej Księdze Zmarłych" kolory pojawiających się duszy wizji mogą być "żywe" - te prowadzą w stronę oświecenia, lub "martwe" - te prowadzą w stronę cierpienia; ich kolor jest jednym ze znaków dla duszy, wskazujących w którą stronę ma podążać.